Αρχιτεκτονική Τοπίου στο ΑΠΘ

Το Μεταπτυχιακό Αρχιτεκτονικής Τοπίου που στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης λειτουργεί από το 2003 ως Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής και του Τμήματος Γεωπονίας της Σχολής Γεωπονίας, Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ, με τη διοικητική υποστήριξη του Τμήματος Αρχιτεκτόνων ΠΣ, είναι το πρώτο για τα ελληνικά δεδομένα.

Αξιοποιείται σε αυτό ένα υψηλής στάθμης επιστημονικό δυναμικό, του ΑΠΘ πρωτίστως, με την μισού αιώνα περίπου παράδοση διδασκαλίας και έρευνας στο αντικείμενο, αλλά και εξωτερικών συνεργατών και προσκαλεσμένων αρχιτεκτόνων τοπίου, αρχιτεκτόνων μηχανικών, γεωπόνων, δασολόγων και άλλων ειδικών που δραστηριοποιούνται σε αυτό το χώρο ή σε άμεσα συγγενή γνωστικά αντικείμενα.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον εκδηλώνεται γι’ αυτό συνεχώς με 80 περίπου υποψήφιους από όλη την Ελλάδα για 16 θέσεις, 25 πλέον με τη νέα Υπουργική Απόφαση, για κάθε κύκλο λειτουργίας του.

Στο πλαίσιο των μαθημάτων αντιμετωπίζονται σημαντικά προβλήματα μελέτης και σχεδιασμού τοπίου, όπως φαίνεται από τους τίτλους και το περιεχόμενο του προγράμματος σπουδών. Στη διπλωματική διατριβή, δίνεται έμφαση σε έργα αρχιτεκτονικής τοπίου που ως ερευνητικά ή εφαρμοσμένα θέματα απασχολούν κυρίως τη σύγχρονη ελληνική αλλά και διεθνή επικαιρότητα.

Η αρχιτεκτονική τοπίου γενικότερα απολαμβάνει μια περίοδο ανανεούμενης ενόρασης και ερεθισμάτων. Σε όλο τον κόσμο λόγω διογκούμενων πιέσεων από αίτια περιβαλλοντικά, πολιτισμικά, οικονομικά και των τεχνών, οι αρχιτέκτονες τοπίου καλούνται να αναπτύξουν νέες ιδέες και εναλλακτική οπτική για μια ευρύτατη κατηγορία έργων. Εκτός από το κατά παράδοση πεδίο ενασχόλησης τους, δηλαδή πάρκα, κήπους και δημόσιους υπαίθριους χώρους, το σύγχρονα καθιερωμένο πεδίο των εφαρμογών, που μεταπολεμικά διευρύνθηκε περιλαμβάνει μεγάλης κλίμακας δημόσια έργα, υποδομές, μετα-βιομηχανικά ανακτώμενες τοποθεσίες, αγρούς ή τομείς πόλεων, την αστική αναδόμηση (resilience), συχνά τους οριακά εγκαταλειμμένους ή ενδιάμεσους χώρους (in-between), τα σκοριοτοπία (brownfields), έργα περιβαλλοντικής αναβάθμισης και προοπτικής βιωσιμότητας (sustainability).

Απαιτείται κατά συνέπεια για την άσκηση της αρχιτεκτονικής τοπίου ένας εκτεταμένος κορμός εφοδίων σε διαφορετικές κατευθύνσεις και δεξιότητες , τόσο συνθετικά και ευφάνταστα, όσο και τεχνικά και διαχειριστικά. Καθώς αυτά τα εφόδια και οι τεχνικές αναδεικνύουν όλο και περισσότερο εξειδικευμένες εφαρμογές, ο ρόλος της εκπαίδευσης στο αντικείμενο επιβάλλεται όχι μόνο ως μετάδοση εμπεριστατωμένης γνώσης, αλλά και ως ανάπτυξη της κριτικής προσωπικότητας και δημιουργικής πρωτοπορίας στον σχεδιασμό του ανθρώπινου περιβάλλοντος μικρής ή μεγάλης κλίμακας, αστικού, αγροτικού ή φυσικού.

Με αυτές τις σκέψεις το πρόγραμμα είναι προϊόν εμπειρίας και γνώσης, προσαρμοσμένα στα ελληνικά δεδομένα και απαιτήσεις, καθώς και στις ελληνικές πανεπιστημιακές και επαγγελματικές συνθήκες.

Στηρίζεται σε συλλογική δουλειά και σοβαρή ακαδημαϊκή ωρίμανση για την οποία εδώ και πολλά χρόνια το ΑΠΘ διακρίνεται στα ελληνικά και διεθνή δρώμενα της αρχιτεκτονικής τοπίου.

Μαίρη Ανανιάδου-Τζημοπούλου

Ιστορικό και Προοπτικές

Το Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Αρχιτεκτονική Τοπίου που ξεκίνησε το εαρινό εξάμηνο του 2003, οργανώθηκε από το Τμήμα Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής και το Τμήμα Γεωπονίας της Σχολής Γεωπονίας, Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και είναι το πρώτο ολοκληρωμένο πρόγραμμα Σπουδών Αρχιτεκτονικής Τοπίου που διδάχθηκε στην Ελλάδα.

Η Αρχιτεκτονική Τοπίου, ως αυτοτελές μάθημα, διδάχθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1967, στη Γεωπονική Σχολή και το 1974 στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Α.Π.Θ. Στα σαράντα οκτώ αυτά χρόνια αναπτύχθηκε και διατηρήθηκε μια αξιόλογη συνεργασία μεταξύ των δύο Τμημάτων, που υλοποιήθηκε σε κοινά προγράμματα σχεδιασμού τοπίου, επιστημονικές εργασίες και εκπόνηση διδακτορικών διατριβών, με κατάληξη την προετοιμασία, υποβολή, έγκριση και λειτουργία του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών Αρχιτεκτονικής Τοπίου ΑΠΘ.

Η Αρχιτεκτονική Τοπίου είναι μια επιστήμη κατ' εξοχή πολυσυλλεκτική διότι περιλαμβάνει τόσο το σχεδιασμό του τοπίου όσο και τη διαχείριση του. Οι σύγχρονες παγκόσμιες τάσεις στο σχεδιασμό του τοπίου, εκφράζονται με τη δημιουργία και συντήρηση αειφόρων τοπίων, μικρών ή μεγάλων, ιστορικών ή πολιτισμικών, φυσικών ή ανθρωπογενών, όπου υποχρεωτικά εμπλέκονται ποικίλα επιστημονικά και καλλιτεχνικά πεδία. Τα μαθήματα, επομένως, που επελέγησαν να διδαχθούν στο Μεταπτυχιακό της Αρχιτεκτονικής Τοπίου παρέχουν το απαιτούμενο υπόβαθρο τόσο οικολογικό και βιολογικό, όσο και σχεδιαστικό, κοινωνικό και ιστορικό. Οι διδάσκοντες προέρχονται αναλογικά και από τα δύο Τμήματα και καλύπτουν πλήρως το εύρος και τις ανάγκες των γνωστικών αντικειμένων του Μεταπτυχιακού.

Ο στόχος του Μεταπτυχιακού Αρχιτεκτονικής Τοπίου είναι τριπλός:

1. Να προσφέρει τις εξειδικευμένες γνώσεις της θεωρίας ώστε οι φοιτητές να κατανοήσουν τις θεμελιώδεις αρχές της Αρχιτεκτονικής Τοπίου
2. Να θέσει τις βάσεις για την ορθή μεθοδολογία της έρευνας και να ωθήσει τους μεταπτυχιακούς φοιτητές σε περαιτέρω ερευνητική δραστηριότητα, και
3. Να τους παρέχει τα επαγγελματικά εφόδια τα οποία στην μελλοντική τους σταδιοδρομία θα τους επιτρέψουν να καλύψουν τις ανάγκες της συγκεκριμένης ειδικότητας στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Στα χρόνια λειτουργίας του, το Μεταπτυχιακό Αρχιτεκτονικής Τοπίου αναδείχθηκε πανελλαδικά και καθιερώθηκε ως μόνιμη και συνεχής πηγή εκπαίδευσης, έμπνευσης και έρευνας στο Α.Π.Θ.

Ιωάννης Α. Τσαλικίδης